Hàng năm ở miền Bắc nước ta, sâu đục thân hai chấm phát sinh từ 6-7 lứa trong đó quan trọng nhất là lứa thứ 2 và 5 trùng với giai đoạn lúa trỗ. Nếu không có biện pháp phòng trừ kịp thời sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng lúa.
Sâu đục thân hai chấm là gì?
Tên khoa học: Scirpophaga incertulas Walker. Họ: Ngài sáng (Pyralidae). Bộ: Cánh vảy (Lepidoptera).
Đặc điểm hình thái
Trứng: Được đẻ thành ổ, mỗi ổ có khoảng từ 50-150 trứng, trên mặt phủ lớp lông màu vàng nhạt, ở giữa nhô lên. Mới đẻ trứng có màu trắng, sau chuyển ngà vàng, sắp nở màu đen.
Sâu non: Có 5 tuổi, đẫy sức màu trắng sữa, đầu màu nâu vàng. Chân bụng ít phát triển, móc bàn chân bụng có 28 cái xếp thành hình elip.
Nhộng: Nhộng cái có mầm chân sau tới đốt bụng thứ 5, nhộng đực tới đốt bụng thứ 8. Nhộng mới hóa có màu trắng sữa, sau chuyển màu vàng nhạt.
Trưởng thành:
☑ Ngài đực: Đầu và cánh trước màu nâu vàng nhạt hình tam giác, giữa cánh có một chấm đen. Từ đỉnh cánh đến mép sau có một vệt xiên màu nâu đen, mép ngoài cánh có 9 chấm đen nhỏ, mắt kép, to đen.
☑ Ngài cái: Thân màu trắng vàng hoặc vàng nhạt, cuối bụng có chùm lông màu vàng nhạt, giữa cánh trước có một chấm đen.
Con đực trưởng thành nhỏ hơn con cái. Cánh trước có màu xám hoặc nâu nhạt và có 2 hàng chấm đen ở đỉnh.
Đặc điểm sinh học
☑ Vòng đời của sâu đục thân lúa 2 chấm từ 43 – 66 ngày.
☑ Ở 19 – 25 độ C: Trứng: 8 – 13 ngày, sâu non: 36 – 39 ngày, nhộng: 12 – 16 ngày, bướm vũ hóa – đẻ trứng: 3 ngày.
☑ Ở 26 – 30 độ C: Trứng: 7 ngày, sâu non: 25 – 33 ngày, nhộng: 8 – 10 ngày, bướm vũ hóa – đẻ trứng: 3 ngày.
☑ Sâu non qua đông tới mùa xuân hóa nhộng. Sâu đục thân hai chấm phát triển thuận lợi trong điều kiện nhiệt độ từ 23 -30oC, độ ẩm trên 90%.
☑ Sâu trưởng thành có tính hướng sáng mạnh, vũ hóa về đêm và sau đó giao phối ngay trong đêm đó và đêm sau có thể đẻ trứng.
☑ Thường ẩn nấp vào ban ngày. Ngài cái hoạt động mạnh từ 19-20 h, ngài đực từ 23-1 h sáng.
Đặc điểm gây hại
Giai đoạn mạ: Sâu non đục qua bẹ phía ngoài vào đến nõn giữa phá hại làm cho dảnh lúa bị héo.
Thời kỳ đẻ nhánh: Sâu đục vào phần dưới của thân làm gián đoạn chức năng dẫn nhựa khiến lá non bị cuốn dọc, có màu xanh tái sẫm, sau đódần chuyển sang màu vàng và héo khô.
Thời kỳ sắp trỗ hoặc mới trỗ: Sâu đục qua lá bao của đòng chui vào giữa rồi bò xuống đục ăn điểm sinh trưởng, cắt đứt các mạch dẫn dinh dưỡng làm cho bông lép trắng.
Sâu đục thân có 7 lứa, trong đó:
☑ Lứa 2 là lứa cuối trong vụ chiêm xuân.
☑ Lứa 3 là lứa đầu tiên trong vụ mùa, thường tập trung phá trên mạ mùa sớm.
☑ Lứa 5 là lứa gây hại nghiêm trọng đối với lúa mùa cấy sớm đang làm đòng trỗ bông.
☑ Lứa 6 là lứa gây hại nặng cho lúa mùa đại trà đang trỗ nhất là trên lúa nếp, tám.
Biện pháp phòng trừ sâu đục thân bướm hai chấm
Biện pháp canh tác
☑ Xử lý đất kỹ trước khi trồng vụ mới, đặc biệt là vụ mùa sau khi gặt bằng cách cày xới đất, ngâm nước hoặc phơi ải.
☑ Vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ, đốt sạch tàn dư.
☑ Bón cân đối NPK, không nên bón quá nhiều đạm và trong thời gian dài.
☑ Chọn giống có khả năng chống chịu tốt, kháng bệnh.
☑ Bố trí cơ cấu thời vụ thích hợp. Khi thu hoạch lúa cần cắt sát gốc rạ. Rơm rạ trên ruộng sau khi gặt cần được thu dọn gọn
☑ Áp dụng các biện pháp thủ công như: Ngắt rảnh héo, ổ trứng, hoặc bẫy đèn đồng loạt bắt bướm.
Biện pháp sinh học
Bằng cách sử dụng thiên địch để tiêu diệt sâu một cách hiệu quả, an toàn và đảm bảo vệ sinh môi trường.
Các loài ong ký sinh đã phát hiện trên trứng sâu đục thân bướm hai chấm: Ong Trichogramma japonicum Ashmead; Tri. dendrolimi Mats; Tri. chilonis Tschii; Telenomus rowani Gahan; T. dignus Gahan thường xuất hiện vào những tháng có nhiệt độ thấp.
Loài ong Tetrastichus schoenobii Ferrier thì ký sinh với tỷ lệ cao ở những tháng ấm, nóng.
Biện pháp hóa học
Khi phát hiện mật độ ổ trứng trong ruộng từ 0,3 ổ/m2 trở lên thì tiến hành phun thuốc BVTV. Và những nơi có mật độ trên 1 ổ/m2 thì nên phun kép 2 lần, cách nhau 4-5 ngày.
Phun trừ bằng các loại thuốc hoá học sau: Regent 800WG, Gà nòi 95SP, Virtako 40WG, Sacophos 550EC,… Nhóm hoạt chất hiện nay được dùng để đặc trị sâu đục thân như:
Hoạt chất Cartap (có trong thuốc Gà nòi 95SP, Patox 95SP,…)
Liều lượng: Pha 20g/ bình 12 lít, phun 2 bình sào.
Thời điểm phun: Sâu tuổi 1-2.
Nhóm hoạt chất Chlorantraniliprole + Thiamethoxam (có trong thuốc Virtako 40WG,…) có tác dụng nội hấp.
Liều lượng: Pha 1,5g/ bình 12 lít, phun 2 bình/sào
Thời điểm phun: Sâu tuổi 1-2.
Nhóm hoạt chất Abamectin + Alpha-cypermethrin + Chlorpyrifos Ethyl (thuốc Sacophos 550EC,…)
Với tác động tiếp xúc thấm sâu hiệu quả phòng trừ tốt nhưng độ độc cao gây bộc phát rầy cuối vụ.
Liều lượng: Pha 15ml/ bình 12-16 lít phun cho 1 sào
Thời điểm phun: Sâu tuổi 1-2.
Lưu ý
☑ Cần phun trừ đúng thời điểm để đạt hiệu quả cao nhất:
✔️ Thời kỳ lúa chuẩn bị trỗ bông (trước trỗ 4-5 ngày).
✔️ Thời kỳ lúa trỗ bông được 5% số bông.
☑ Phun đủ 25 – 30 lít nước thuốc đã pha/sào (360 m2). Khi phun thuốc trừ sâu đục thân bướm 2 chấm trong thời gian 4 giờ mà gặp mưa thì nhất thiết phải phun lại.
