Sâu xám tên tiếng anh là Black cutworm, tên khoa học Agrotis ipsilon, họ Ngài đêm (Noctuidae), bộ Cánh vảy (Lepidoptera). Là loại sâu gây hại phổ biến trên cây ngô, đậu tương, lạc, các loại rau màu,… Chúng thường phá hại cây non gây chết cây, làm giảm năng suất thu hoạch.
Đặc điểm của sâu xám gây hại cây trồng
Đặc điểm hình thái
Trứng: Hình cầu dẹt, lúc mới đẻ có màu trắng sữa, khi gần nở có màu tím sẫm.
Sâu non: Màu xám hay đen bóng, đầu màu nâu sẫm, dài 37-47 mm, phần bụng màu nhạt hơn. Trên mỗi đốt phía lưng có 4 u lông nhỏ, phía dưới có 4 u lông lớn hơn.
Nhộng: Màu cánh gián, dài18 – 24 mm, cuối bụng có một đôi gai ngắn.
Sâu trưởng thành (Ngài): Có sải cánh dài 3-4 cm, thân màu nâu tối, thân dài 16-23 mm. Cánh trước màu xám có 6 chấm, giữa cánh có vân hình quả thận, hình tròn, hình gậy . Râu con cái hình sợi chỉ, râu con đực hình răng lược kép.
Đặc điểm sinh học
☑ Vòng đời trung bình là 50-60 ngày, trong đó giai đoạn sâu non 30-35 ngày, trứng 4-11 ngày, sâu non 22-34 ngày, nhộng 9-13 ngày và bướm đẻ trứng sau 2-4 ngày.
☑ Đẻ trứng rời rạc thành từng quả trên mặt đất, một bướm cái có thể đẻ khoảng 1000 trứng.
☑ Chúng giao phối và đẻ trứng vào ban đêm, có hứng thú với mùi chua ngọt.
☑ Tập tính của sâu non là có khả năng giả chết, khi bị đụng vào sẽ cuộn thân lại và lăn ra bất động.
Đặc điểm gây hại
☑ Sâu thường phá hại nghiêm trọng ở giai đoạn cây con, khi thành dịch rất nặng sẽ làm mất cây trên ruộng, phải trồng dặm nhiều đợt, khiến cho ruộng ngô phát triển không đồng đều, gây giảm năng suất.
☑ Sâu non mới nở sống ở trên lá cây, ăn phần mô lá tạo nên những vết thủng li ti trên bề mặt lá.
☑ Sâu tuổi 2, ban ngày sâu ẩn nấp dưới mặt đất ngay dưới gốc cây, ban đêm chui lên ăn lá non hoặc gặm xung quanh thân cây non tạo thành vết thủng vừa đủ cho sâu chui vào bên trong.
☑ Sâu từ tuổi 3 – 4 trở đi gây hại nặng, cắn đứt ngang thân cây kéo xuống đất.
☑ Đối với cây trưởng thành có thân đã cứng (như cây ngô có 7 – 8 lá) sâu sẽ đục vào thân gần sát gốc ăn phần non mềm ở giữa làm thân cây bị héo và chết.
Biện pháp phòng trừ sâu xám
Biện pháp canh tác
☑ Tưới nước ngập ruộng, ngâm khoảng 1 ngày đêm sau đó tháo cạn, để ráo ruộng trước khi gieo 3-5 ngày nếu có thể.
☑ Cày đất phơi ải để tiêu diệt trứng và nhộng. Làm đất kỹ, sạch cỏ quanh bờ để hạn chế nguồn ký chủ phụ của sâu.
☑ Luân canh các cây trồng khác nhau như thay cây ngô bằng các loại rau, đậu,… để diệt nhộng và làm mất nguồn thức ăn phù hợp cho sâu.
☑ Bắt sâu bằng tay vào buổi sáng sớm hay chiều tối bằng cách bới đất quanh gốc cây bị sâu cắn để bắt sâu.
☑ Gieo trồng đúng thời vụ và đồng loạt. Hoa màu đông xuân gieo sớm đầu tháng 10 – giữa tháng 10 bị hại nhẹ hơn so với gieo vào cuối tháng 10 – giữa tháng 11
Biện pháp sinh học
☑ Dùng bẫy chua ngọt để đặt bẫy, mỗi bẫy cách nhau 400-500m, trung bình mỗi ha nên đặt 3 cái và vào đầu vụ ngô.
Cách làm: 4 phần đường + 4 phần dấm + 1 phần rượu + 1 phần nước. Cho vào trong bình đậy kín sau 3 – 4 ngày khi thấy mùi chua ngọt thì thêm vào 1% thuốc trừ sâu.
Dùng rẻ nhúng vào hỗn hợp rồi cắm trên ruộng. Sau 2 – 3 ngày nhúng lại 1 lần nữa. Sâu xám sẽ bay vào ăn bả chua ngọt và bị chết.
☑ Sử dụng thiên địch của sâu xám như ong ký sinh, bọ rùa, nhện,….
Biện pháp hóa học
☑ Dùng một trong các loại thuốc sâu dạng hạt, bột như: Basudin 10H; Vibasu 10G; Furadan 3G; Regent 3G… trộn một phần thuốc với 10 phần đất bột khô rắc vào hạt giống khi gieo hoặc quanh gốc cây con.
☑ Xử lý hạt giống bằng Cruiser plus, liều lượng: mỗi chai 10ml bạn pha với khoảng 40ml nước, trộn đều với khoảng 5kg ngô giống, để khô ráo (khoảng 30 phút) rồi đem trồng.
☑ Cám thơm có thể dẫn dụ sâu xám rất tốt, vì vậy có thể lấy 2kg cám rang thơm trộn với 0,5kg thuốc Vibasu 10G rải dọc theo hàng ngô trước khi trời tối để bẫy sâu.
☑ Sử dụng thuốc hóa học trong trường hợp mật độ sâu nhiều khó kiểm soát, cụ thể:
✔️ Thuốc có tính tiếp xúc, vị độc, xông hơi, nội hấp, thấm sâu như TP-Pentin 15EC, Basudin 50EC, Shecpain 36E, Gottoc 250EC
Pha thuốc với 8-12 lít nước, phun vào 8-9 giờ tối giai đoạn cây con mới mọc có 1-2 lá thật hoặc mới cấy cây giống được 7-20 ngày cho hiệu quả phòng trừ cao, mật độ sâu cao nên phun kép hai lần cách nhau 5 ngày.
Lưu ý: Khi pha thuốc có thể thêm 10ml chất bám dính hoặc 20-30ml dầu khoáng hoặc 5 giọt nước rửa chén để tăng khả năng bám thuốc vào cơ thể sâu, sâu chết nhanh, nhiều hơn.
✔️ Sử dụng Altach 5 EC, Cyper 25EC với liều lượng 20-25 ml thuốc với 16 lít nước để phun.
✔️ Dùng Nurell D 25/2.5 EC, pha 50 ml thuốc 16 lít nước và phun vào lúc sáng sớm hoặc chiều tối.
✔️ Kết hợp 2-3 loại thuốc trừ sâu có tác dụng khác nhau để diệt trừ sâu xám cho hiệu quả cao như Diptere 80WP + Karate 2,5EC, Sevin 40% + Sherpa 25EC, Ganoi 95SP + Abamectin 36EC, Regent 800WG + Sokupi 0,36AS…
✔️ Dùng Mimic 20SC hoặc Wellof 330 EC bằng cách pha 40-50 ml thuốc 16 lít nước, phun vào lúc chiều mát để đến đêm sâu bò ra bị trúng thuốc.
